7.SINIF  5.ÜNİTE   EKONOMİK VE SOSYAL HAYAT

Osmanlılarda Toprak Yönetimi

TARİHTE TOPRAK YÖNETİMİ

A) Eskiçağ Anadolu’da
Erken çağlarda Anadolu'ya hakim olan Hititler devlete ait toprakları ekip biçmek üzere devlet görevlilerine veriyor, bunun karşılığında bu görevliler de devlete asker yetiştiriyordu.

B) Ortaçağ Avrupa’sında Toprak Yönetimi
Roma İmparatorluğu’nun yıkılmasından güçlü ulusal krallıkların ortaya çıkmasına kadar olan sürede, Avrupa'da feodalizm hakimdi. Feodal düzenin siyasi yapısı bir piramit gibidir. En üstte kral (veya imparator), altında ise kendisine bağlı soylular bulunur. Bu hiyerarşik düzenin en alt ve en geniş tabakasını serfler oluşturur. Temel üretim aracı olan toprak, birçok feodal bey arasında paylaştırılmıştır. Bu sistem en yaygın biçimiyle Avrupa'da uygulanmıştır. Toprağın mülkiyeti senyöre (derebey) aittir. Senyörler kralların mutlak vekilleridir. Senyör istediği zaman toprağı üzerindeki köylülerle beraber satabilirdi. Köylünün toprak üzerinde hiçbir hakkı yoktu.

Feodalite'nin Özellikleri
♦ Ekonominin temeli tarıma dayalıdır.
♦ Derebeyler mutlak hakimdir.
♦ Toprak üzerindeki en büyük güç senyördür.
♦ Derebeyi iç islerinde serbesttir.

C) Selçuklularda Toprak Yönetimi
Selçuklularda tarım yapılan topraklar ikta denilen bölümlere ayrılmıştı. İktalar hizmet veya maaş karşılığında belirli süreler için askerlere, komutanlara ve devlet adamlarına verilirdi. Bu usulle verilen topraklar has, ikta ve haraci olarak üçe ayrılıyordu.
Has toprakların geliri doğrudan Sultan ailesine veriliyordu.
İkta sahipleri ise toprakları isleme karşılığında belli sayıda asker besliyor ve savaş zamanlarında orduya katılıyorlardı.

Haraci toprakların geliri de doğrudan devlet hazinesine aktarılıyordu.

TIMAR SİSTEMİ (Dirlik Sistemi) Bu sistem İkta Sistemi'nin Osmanlı Devletindeki devamıdır. Tımar Sistemi'nde devlete ait olan topraklar; rütbe ve derecelere göre has, zeamet ve tımar adı altında devlet görevlilerine dağıtılırdı. Bu kişiler görevleri süresince kendilerine bırakılan topraklarda üretimin düzenli olarak yürütülmesini sağlarlardı. Ayrıca toprağın üzerinde yasayan köylüler ödemeleri gereken vergiyi Tımarlı Sipahi adı verilen görevliye verirlerdi. Bu görevli, hem topladığı vergilerle geçimini sağlar hem de devlete "cebelü" adı verilen atlı asker yetiştirirdi.

Osmanlı'da Dirlik Arazi üçe ayrılmıştır.
1-Has: Gelirleri padişah ve üst düzey görevlilere verilen topraklardır.
2-Zeamet: Gelirleri orta dereceli memurlara verilen topraklardır.
3-Tımar: Gelirleri savaşta yararlılık gösteren askerlere saray ve cami görevlilerine verilen topraklardır.








Sanayi İnkılabı 
 18. Yüzyılda Avrupa’da (İngiltere’de) Buhar Makinesinin üretimde kullanılmaya başlamasıyla kol gücünün yerine makine gücüyle üretim yapılmaya başlaması sürecine Sanayi İnkılâbı adı verilir. Sanayi İnkılâbı ilk önce özellikle dokuma sektöründe başlamıştır.
Sanayi inkılâbı Zaman Çizelgesi
1733 John Kay (Can Kay), dokuma işlemini makineleştirdi.
1765 James Watt (Cemis Vat), buhar motorunu keşfetti.
1771 Richard Arkwright (Riçırd Arkrayt), suyla çalışan iplik eğirme makinesini keşfetti.
1781 Buhar makinesi ilk defa Avrupa'da kullanıldı.
1790 İlk demir tekneli gemi suya indirildi.
1804 Raylar üzerinde ilerleyen ilk buharlı lokomotif yapıldı.
1825 İngiltere’de ilk buharlı tren yolu yapıldı.
1828 İlk modern maden eritme ocağı faaliyete geçti.
1849 Ruhr'da ilk defa kok kömüründen demir üretildi.
1855 Krupp tarafından Bassemer çelik yöntemi geliştirildi.
1885 Benz, ilk petrollü arabayı geliştirdi.

1890 Floransa'da ilk elektrikli tramvayı keşfetti.

 Sanayi İnkılabının Sonuçları
1.Üretim arttı ve mallar ucuzladı.
2.Hammadde ihtiyacı arttı. Sanayileşen devletler bu ihtiyaçlarını karşılamak için sömürgecilik faaliyetlerini hızlandırdılar. Sömürgecilik yarısı devletler arasında topyekün çatışma dönemi başlattı ve I. Dünya Savası'nın alt yapısı oluşmaya başladı.
3.Pazar ihtiyacı arttı. Sanayileşen ülkeler ürettikleri malları satmak amacıyla sanayisi gelişmemiş ülkelerle ilgilenmeye başladılar.
4. Fabrikalar kuruldu. Sanayi bölgeleri oluştu. Bu sanayi bölgelerinin etrafında büyük şehirler kuruldu.
5. Fabrikalarda çalışan isçi sınıfı ortaya çıktı. İsçi hakları gündeme geldi. İşçilerin haklarını korumak için sendikalar kuruldu. Grev, Lokavt, toplu is sözleşmesi gibi kavramlar ortaya çıktı.

 Sanayi İnkılâbının Osmanlı Devletine Etkisi
Osmanlı Devleti Sanayi İnkılâbının nimetlerinde yararlanamadı. Avrupa’da üretilen bol ve ucuz mallar kapütilasyonlar nedeniyle Osmanlı sınırları içerisinde kontrolsüzce satılmaya başladı. Osmanlı iç üretimi yavaşladı. Sanayisi kurulamadı ve gelişemedi. Bu gelişmeler Osmanlı ekonomisini olumsuz etkiledi.

KAYNAKÇA: